Archeologie en versterking
Tijdens de versterking van uw pand kan het zijn dat er rekening gehouden moet worden met de aanwezigheid van archeologisch erfgoed. Hieronder geven wij op hoofdlijnen aan op welke momenten dit meestal van toepassing is én geven wij een overzicht van verschillende documenten die speciaal voor archeologie binnen de versterking zijn ontwikkeld.
Wanneer komt archeologie 'aan tafel'
Zodra er sprake is van mogelijke bodemingrepen moet er rekening gehouden worden met de aanwezigheid van archeologie.
Als eerste wordt gekeken of het een archeologisch rijksbeschermd terein betreft, of dat het is opgenomen in het gemeentelijk beleid. Deze laatste is meestal in het bestemmingsplan opgenomen met een dubbelbestemming archeologie.
Als er sprake is van de aanwezigheid dan wel verwachting op archeologisch erfgoed is het verstandig ook direct te beginnen met het archeologisch onderzoek.
Door het paralel laten lopen van het archeologisch onderzoek en het versterkingstraject kunnen de uitkomsten van het archeologisch onderzoek worden meegenomen in het versterkingsvoorstel. Hierdoor is enerzijds meer ruimte voor planaanpassing én wordt anderzijds eventuele vertraging voorkomen.
Archeologie en funderingsherstel
Funderingsherstel en bodemingrepen gaan hand in hand. En aangezien veel huizen binnen het aardbevingsgebied zijn gebouwd op archeologisch waardevol gebied, zoals wierden, dient er bij funderingsherstel eigenlijk altijd rekening gehouden te worden met de aanwezigheid van archeologisch erfgoed.
Vanuit de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is samen met de provincie Groningen en het Steunpunt Cultureel Erfgoed Groningen een Handreiking Archeologie en Funderingsherstel en -versteviging voortvloeiend uit aardbevingsschade opgesteld.
Het is raadzaam om bij het opstellen van een plan voor funderingsherstel goed naar deze handreiking te kijken.
Protocol steekboringen op wierden
Steekboringen zijn een goede manier om inzicht te krijgen in de opbouw en de inhoudelijke en fysieke kwaliteit van wierden. Vandaar dat deze onderzoeksmethode ook wordt benoemd in de hierboven besproken handreiking funderingsherstel.
In de loop der tijd zullen dus veel boorkernen beschikbaar komen. Het is van belang dat deze vorm van onderzoek op uniforme wijze wordt uitgevoerd, zodat de resultaten goed verwerkt kunnen worden in verder onderzoek.
Om tot een eenduidige toepassing van steekboringen binnen de aardbevingsproblematiek te komen heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed samen met de provincie Groningen en het Steunpunt Cultureel Erfgoed Groningen een Protocol onderzoek steekboringen wierden opgesteld.
‘Paraplu’ PvE’s
Voorafgaand aan gravend archeologisch onderzoek moet een Programma van Eisen (PvE) worden opgesteld. Op onze pagina ‘Beleidsinstrumenten archeologie’ geven wij een toelichting op PvE’s in het algemeen. Hieronder gaan wij dieper in op PvE’s specifiek voor versterkingsmaatregelen. Hoewel een PvE altijd maatwerk is voor de specifieke locatie én het planvoornemen op de betreffende locatie,geldt voor versterkingsopgaven een aantal algemene uitgangspunten.
Deze uitgangspunten zijn door de provincie Groningen en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed uitgewerkt in de zogenoemde Paraplu PvE’s. Hierin vindt u de meest voorkomende ondergrondse herstel- en verstevigingswerkzaamheden.
De Paraplu PVE’s kunnen worden gebruikt als basis voor de PVE’s die archeologische bureaus opstellen. Dit scheelt veel tijd en draagt bij aan kwaliteit en consistentie.
Hieronder vindt u de Paraplu PVE’s voor de verschillende versterkingsmaatregelen.
PvE Base isolation
Base Isolation is voor zowel het gebouw als de archeologische waarden de meest ingrijpende versterkingsmethode. Het gebouw wordt losgemaakt van de fundering en op een nieuw aan te leggen fundering geplaatst, waarin een vorm van schokabsorptie is toegepast. In de regel moet de bodem onder het pand tot op flinke diepte worden uitgegraven om zo plek voor de nieuwe fundering te creëren. Dit gaat op archeologische terreinen vrijwel altijd ten koste van archeologische resten.
Wanneer voorafgaand aan de versterkingswerkzaamheden het terrein archeologisch wordt onderzocht/opgegraven geldt het ‘paraplu’ PvE opgraving- Base isolation. Indien het archeologisch onderzoek gelijktijdig met de versterkingswerkzaamheden wordt uitgevoerd spreken we van een archeologische begeleiding en kan het ‘paraplu PvE begeleiding – Base isolation worden gebruikt.
PvE Verzwaarde vloer
De versterkingsmaatregel ‘verzwaarde vloer’ betreft een eventuele houten balklaag met vloer op de begane grond vervangen door een betonnen vloer. Het komt ook voor dat bestaande betonnen vloeren worden vervangen door verzwaarde betonnen vloeren. De betonnen vloer is bedoeld om meer en beter verband in de fundering aan te brengen. De schade aan het bodemarchief zal, afhankelijk van het type gebouw, in de regel kunnen meevallen, maar in een kerk met middeleeuwse oorsprong kan het aanbrengen van een betonvloer zeer schadelijk zijn. Hier bevinden de archeologische resten zich vaak direct onder het oppervlak. De dikte van de vloeren
varieert echter en in bepaalde gevallen kunnen archeologische resten zich direct onder het maaiveld bevinden, zeker onder historische gebouwen. Het archeologisch onderzoek wordt hierbij eigenlijk altijd gelijktijdig met de andere werkzaamheden uitgevoerd, vandaar dat wordt gesproken over een archeologische begeleiding.
Bij de versterkingsmaatregel ‘verzwaarde vloer’ kan dit PvE als basis dienen.
PvE Ringfundering op palen
Bij het aanleggen van een betonnen ringfundering op palen wordt aan de buiten- en vaak ook aan de binnenzijde van de fundering een sleuf gegraven. De diepte en breedte van de sleuf is afhankelijk van het type en de omvang van een gebouw. In de sleuf wordt een aantal palen tot op de vaste ondergrond in de bodem getrild of geschroefd. De sleuf wordt vervolgens van bekisting voorzien en er worden inkassingen in of door de oorspronkelijke fundering gemaakt. Daarna wordt de bekisting van wapening voorzien en volgegoten met beton, waarbij ook de inkassingen in het oude fundament vollopen. Wanneer dit ‘korset’ rond het gebouw is uitgehard, staat het gebouw met fundering en al op een nieuwe fundering op palen. Dit gaat op archeologische terreinen vrijwel altijd ten koste van archeologische resten.
Bij de versterkingsmaatregel ‘ringfundering’ op palen kan gebruik gemaakt worden van dit PvE.